Lwfans Byw i鈥檙 Anabl (DLA) i oedolion
Printable version
1. Trosolwg
Mae Lwfans Byw i鈥檙 Anabl (DLA) yn cael ei ddisodli gan fudd-daliadau eraill. Os ydych eisoes yn cael DLA, efallai y bydd eich cais yn dod i ben.
Os ydych chi鈥檔 byw yng Nghymru neu Loegr, fe gewch lythyr yn dweud wrthych pryd y bydd hyn yn digwydd a sut y gallwch wneud cais am Daliad Annibyniaeth Bersonol (PIP).
Os ydych chi鈥檔 byw yn yr Alban ac yn 18 oed neu鈥檔 h欧n, fe gewch lythyr yn dweud wrthych pryd y byddwch chi鈥檔 symud i Lwfans Byw i鈥檙 Anabl i Oedolion yr Alban.
Mae鈥檙 canllaw hwn hefyd ar gael yn Saesneg (English).
Os ydych chi o dan 16
Gallwch wneud cais am DLA dim ond os ydych chi o dan 16 oed ac rydych chi鈥檔 byw yng Nghymru neu Loegr.
Os ydych chi鈥檔 byw yn yr Alban, gallwch .
Os ydych chi dros 16 oed
Ni allwch wneud cais am DLA. Gallwch wneud cais am:
- Daliad Annibyniaeth Personol (PIP) os ydych yn byw yng Nghymru neu Loegr a heb gyrraedd oedran Pensiwn y Wladwriaeth
- os ydych yn byw yn yr Alban ac heb gyrraedd oedran Pensiwn y Wladwriaeth
- Lwfans Gweini os ydych chi o oedran Pensiwn y Wladwriaeth neu鈥檔 h欧n ac nad ydych yn cael DLA
- os ydych yn byw yn yr Alban ac rydych yn oedran Pensiwn y Wladwriaeth neu鈥檔 h欧n.
2. Os ydych eisoes yn cael DLA
Os ydych chi鈥檔 byw yng Nghymru neu Loegr
Os cawsoch eich geni ar neu cyn 8 Ebrill 1948, byddwch yn parhau i gael DLA cyhyd 芒鈥檆h bod yn gymwys ar ei gyfer.
Os cawsoch eich geni ar 么l 8 Ebrill 1948, bydd eich DLA yn dod i ben. Fe gewch lythyr yn dweud wrthych pryd fydd hynny鈥檔 digwydd. Byddwch yn parhau i gael DLA tan y dyddiad hwnnw.
Oni bai bod eich amgylchiadau鈥檔 newid, nid oes angen i chi wneud unrhyw beth nes i chi gael y llythyr hwn.
Os yw鈥檆h cais DLA yn dod i ben
Os yw eich DLA yn dod i ben, fe gewch lythyr yn eich gwahodd i wneud cais am Daliad Annibyniaeth Personol (PIP). Os gwnewch gais, bydd angen i chi ei wneud o fewn 28 diwrnod.
Bydd DLA yn parhau i gael ei dalu tan o leiaf 28 diwrnod ar 么l gwneud penderfyniad am eich cais PIP.
Os ydych yn gymwys i gael PIP, byddwch yn dechrau cael taliadau PIP cyn gynted ag y bydd eich taliadau DLA yn dod i ben.
Os ydych chi鈥檔 byw yn yr Alban
Byddwch yn cael eich symud yn awtomatig o DLA i Lwfans Byw i鈥檙 Anabl i Oedolion yr Alban erbyn diwedd 2025.
Byddwch yn cael llythyr yn dweud wrthych pryd y bydd hynny鈥檔 digwydd. Byddwch chi鈥檔 parhau i gael DLA tan y dyddiad hwnnw.
.
Newid yn eich amgylchiadau
Rhaid i chi gysylltu 芒鈥檙 Ganolfan Gwasanaeth Anabledd os bydd eich amgylchiadau鈥檔 newid, oherwydd gallai hyn effeithio ar faint o DLA y gewch. Er enghraifft:
- mae lefel yr help sydd ei angen arnoch neu mae鈥檆h cyflwr yn newid
- rydych yn mynd i鈥檙 ysbyty neu gartref gofal am fwy na 4 wythnos
- mae gweithiwr meddygol proffesiynol wedi dweud eich bod yn agos芒i at ddiwedd oes (er enghraifft, oherwydd salwch sy鈥檔 cyfyngu ar fywyd)
- rydych yn bwriadu mynd dramor am fwy na 4 wythnos
- rydych yn cael eich carcharu neu鈥檆h cadw yn y ddalfa
Mae鈥檔 rhaid i chi hefyd gysylltu 芒鈥檙 ganolfan os:
- rydych yn newid eich enw, cyfeiriad neu fanylion banc
- rydych am roi鈥檙 gorau i dderbyn eich budd-dal
- mae manylion eich meddyg yn newid
Efallai y gofynnir i chi wneud cais am Daliad Annibyniaeth Bersonol (PIP) neu gael gwybod eich bod yn cael eich ar 么l i chi roi gwybod am newid i鈥檆h amgylchiadau.
Gallech gael eich erlyn neu鈥檔 gorfod talu cost ariannol os ydych yn rhoi gwybodaeth anghywir neu beidio 芒 rhoi gwybod am newid yn eich amgylchiadau.
Os ydych chi鈥檔 symud o鈥檙 Alban i Gymru neu Loegr
Os ydych chi鈥檔 cael Lwfans Byw i鈥檙 Anabl i Oedolion yr Alban, rhaid i chi:
- cysylltu 芒鈥檙 Ganolfan Gwasanaeth Anabledd i ddarganfod pa fudd-dal y gallech fod yn gymwys i鈥檞 wneud cais amdano
Bydd eich Lwfans Byw i鈥檙 Anabl i Oedolion yr Alban yn dod i ben 13 wythnos ar 么l i chi symud. Ffoniwch y Ganolfan Gwasanaeth Anabledd cyn gynted ag y byddwch yn symud i Gymru neu Loegr. Os na wnewch hynny, gallai eich taliadau gael eu heffeithio.
Os ydych wedi cael eich gordalu
Efallai y bydd yn rhaid i chi ad-dalu鈥檙 arian os ydych:
- ddim wedi rhoi gwybod am newid ar unwaith
- wedi rhoi gwybodaeth anghywir
- wedi eich gordalu mewn camgymeriad
Gwybodaeth am sut i ad-dalu鈥檙 arian sy鈥檔 ddyledus gennych o ordaliad budd-dal.
Os ydych yn anghytuno 芒 phenderfyniad
Gallwch herio penderfyniad am eich cais DLA. Gelwir hyn yn gofyn am 鈥榓ilystyriaeth orfodol鈥�.
3. Cyfraddau DLA
Ni allwch wneud cais am DLA bellach os ydych yn 16 neu fwy. Gwiriwch pa fudd-daliadau eraill y gallech wneud cais amdano.
Mae DLA wedi ei gwneud o 2 elfen (rhan), yr 鈥榚lfen gofal鈥� a鈥檙 鈥榚lfen symudedd鈥�. I gael DLA, rhaid i chi fod yn gymwys i gael o leiaf un o鈥檙 elfennau.
Mae faint o DLA a gewch yn dibynnu ar sut mae鈥檆h anabledd neu鈥檆h cyflwr iechyd yn effeithio arnoch chi.
Os oes angen cymorth arnoch i ofalu amdanoch chi eich hun
Efallai y byddwch yn cael elfen gofal DLA os ydych:
- angen help gyda phethau fel golchi, gwisgo, bwyta, defnyddio鈥檙 toiled neu gyfathrebu鈥檆h anghenion
- angen goruchwyliaeth er mwyn osgoi rhoi eich hunain neu eraill mewn perygl
- angen rhywun gyda chi tra byddwch yn cael dialysis
- methu 芒 pharatoi prif bryd wedi鈥檌 goginio
Gallwch gael y rhan hon hyd yn oed os nad oes rhywun yn rhoi鈥檙 gofal sydd ei angen arnoch neu rydych yn byw ar ben eich hunain.
| Elfen gofal | Cyfradd wythnosol | Lefel yr help sydd ei angen arnoch |
|---|---|---|
| Is | 拢29.20 | Help am rywfaint o鈥檙 diwrnod neu gyda pharatoi prydau wedi鈥檜 coginio |
| Canolig | 拢73.90 | Angen help yn aml neu oruchwyliaeth cyson yn ystod y dydd, goruchwyliaeth yn y nos neu rywun i鈥檆h helpu tra ar ddialysis |
| Cyfradd uwch | 拢110.40 | Cymorth neu oruchwyliaeth trwy gydol y dydd a鈥檙 nos, neu os ydy gweithiwr meddygol proffesiynol wedi dweud eich bod yn agos芒i at ddiwedd oes. |
Os ydych yn cael DLA a Lwfans Gweini Cyson (Constant Attendance Allowance) bydd elfen gofal eich DLA yn cael ei lleihau gan swm y Lwfans Gweini Cyson a gewch.
Os oes gennych anawsterau cerdded
Efallai cewch yr elfen symudedd o DLA os, wrth ddefnyddio eich offer cymorth arferol, rydych:
- methu 芒 cherdded
- ond yn gallu cerdded pellter byr heb gael anesmwythder difrifol
- yn gallu mynd yn s芒l iawn os ydych yn ceisio cerdded
Efallai y byddwch hefyd yn ei gael os ydych:
- heb draed neu goesau
- wedi鈥檆h asesu fel 100% yn ddall ac o leiaf 80% yn fyddar ac angen rhywun gyda chi tra byddwch y tu allan
- 芒 nam meddyliol difrifol gyda phroblemau ymddygiad difrifol ac yn cael y gyfradd uwch o ofal ar gyfer DLA
- angen goruchwyliaeth rhan fwyaf o鈥檙 amser wrth gerdded tu allan
- wedi鈥檆h ardystio 芒 nam difrifol ar y golwg a rhwng 3 a 64 oed ar 11 Ebrill 2011
| Elfen symudedd | Cyfradd wythnosol | Lefel yr help sydd ei angen arnoch |
|---|---|---|
| Is | 拢29.20 | Arweiniad neu oruchwyliaeth tu allan |
| Uwch | 拢77.05 | Mae gennych unrhyw anhawster cerdded arall sy鈥檔 fwy difrifol |
Rhaid rhoi gwybod i鈥檙 Ganolfan Gwasanaeth Anabledd os yw eich amgylchiadau鈥檔 newid, er enghraifft mae eich cyflwr yn gwella neu mae angen mwy o help arnoch.
Asesiadau
Efallai cewch lythyr yn dweud bod angen i chi fynychu asesiad i wirio鈥檙 lefel o help sydd ei angen arnoch. Mae鈥檙 llythyr yn egluro pam, a ble sydd angen i chi fynd. Efallai y bydd eich budd-dal yn cael ei atal os nad ydych yn mynychu.
Yn yr asesiad, gofynnir i chi am brawf o bwy ydych. Gallwch ddefnyddio pasbort neu unrhyw 3 o鈥檙 canlynol:
- tystysgrif geni
- trwydded yrru llawn
- polisi yswiriant bywyd
- cyfriflenni banc
Sut rydych yn cael eich talu
Fel arfer mae DLA yn cael ei dalu bob 4 wythnos ar ddydd Mercher.
Os yw eich dyddiad talu ar 诺yl y banc, fel arfer byddwch yn cael eich talu cyn g诺yl y banc. Ar 么l hynny byddwch yn parhau i gael eich talu fel arfer.
Mae pob budd-dal, pensiwn a lwfans yn cael eu talu i鈥檆h cyfrif banc neu gymdeithas adeiladu.
Help ychwanegol
Efallai y gallwch gael budd-daliadau ychwanegol os ydych yn cael Lwfans Byw i鈥檙 Anabl 鈥� gwiriwch gyda鈥檙 Canolfan Gwasanaeth Anabledd neu鈥檙 swyddfa sy鈥檔 delio 芒鈥檆h budd-dal.
Os yw eich anabledd neu gyflwr iechyd yn eich atal rhag gweithio ac rydych yn gymwys am Gredyd Cynhwysol, gallech gael swm ychwanegol ar ben eich lwfans safonol Credyd Cynhwysol.
Os ydych yn gweithio ac yn cael DLA, efallai y byddwch hefyd yn gallu cael elfen anabledd o Gredyd Treth Gwaith (hyd at 拢3,935 y flwyddyn, neu hyd at 拢5,640 os yw鈥檆h anabledd yn ddifrifol). I gael gwybod Cysylltwch 芒鈥檙 llinell gymorth credydau treth.